Cách Hà Nội 42 km, Quảng Phú Cầu (huyện Ứng Hòa, Hà Nội) từ lâu đã nổi tiếng là một trong những xã sản xuất tăm tre lớn nhất nước. Dọc hai bên đường vào làng, tăm tre được phơi la liệt. Từng chiếc xe công nông, loại xe đã bị cấm lưu hành nhưng vẫn được vô tư trưng dụng, chở nguyên liệu làm tăm chạy rầm rập trên đường làng.
Nguyên liệu sản xuất tăm phơi la liệt trên đường đi.
Bước vào đầu thôn Xà Kiều (xã Quảng Phú Cầu), cảnh tượng chúng tôi chứng kiến đầu tiên là bụi bay mù mịt từ các hộ làm nghề đang thực hiện công đoạn chuốt tăm bằng máy. Ghé vào một hộ đang sản xuất phía đầu làng, chúng tôi gặp phải nhiều ánh mắt dò xét. Khi biết chúng tôi là khách hàng đang cần mua tăm với số lượng lớn thì không khí bớt "căng thẳng" hơn.
Chị A. - chủ cơ sở này cho biết: "Đây là làng nghề có truyền thống sản xuất tăm tre và tăm hương nổi tiếng cả nước. Tăm của chúng tôi không chỉ bán trong nước mà còn xuất khẩu ra nước ngoài, nên cứ yên tâm về mẫu mã và giá cả". Khi chúng tôi thắc mắc, mỗi người chỉ có thể chẻ được từ 1 - 2 tạ tre vầu/ngày, thì lấy đâu ra nhiều nguyên liệu để sản xuất liên tục như vậy, chị A. chỉ ra phía mương nước đen kịt, sủi bọt đang bốc mùi hôi nồng nặc, nói: "Nguyên liệu sẽ được vớt lên từ đó chứ từ đâu nữa. Mỗi lần chúng tôi nhập nguyên liệu thì nhập hàng tấn về ngâm xuống mương nước để dùng dần".
Nguyên liệu nhập về sẽ được cắt khúc...
Rời quán nước của ông V., chúng tôi có mặt tại cơ sở sản xuất tăm A.N tại thôn Phú Lương Thượng. Ở ngay phía đầu xưởng là thùng hóa chất để cạnh nguyên liệu làm tăm. Chúng tôi được anh N., chủ cơ sở, "bật mí" cho quy trình sản xuất tăm gia truyền của gia đình: Đối với công đoạn tăm xỉa, đầu tiên, người ta mua những thanh tre, vầu, nứa... về, ngâm nước một thời gian sau đó vớt lên, phơi khô rồi chẻ bằng máy (cũng có loại tăm sử dụng nguyên liệu không cần ngâm). Tiếp theo, tùy từng cơ sở mà tăm được đưa vào ngâm tẩm để tẩy trắng bằng Hydrogen peroxide 50% (H2O2- oxy già), thuốc chống mọt... Muốn cho tăm có mùi thơm thì chỉ cần cho thêm một số hương liệu vào.
Nguyên liệu dùng để sản xuất tăm tre và tăm hương mốc đen.
Chúng tôi tiếp tục tìm đến cơ sở sản xuất tăm của gia đình chị T. ở thôn Cầu Bầu. Rất e dè khi nói về công đoạn làm tăm của gia đình mình, nhưng chị T. cũng không giấu chuyện dùng hoá chất như xút, oxy già, lưu huỳnh... để làm trắng tăm. "Hiện nay, trên địa bàn xã Quảng Phú Cầu chỉ còn mấy hộ làm tăm. Còn lại, chúng tôi chỉ làm công đoạn chẻ, công đoạn hoàn thành sản phẩm sẽ có nơi khác làm".
Máy chẻ tăm hoen rỉ
Công đoạn đóng gói tăm thành phẩm rất đơn giản
