Phố Lò Đúc dài 1.160 mét, từ cuối phố Phan Chu Trinh đến tận đường Trần Khát Chân. Phố chạy qua nhiều thôn, xóm cũ: Hữu Vọng, Hương Thái, Đức Bác, Yên Hội và Thọ Lão, thuộc tổng Hậu Nghiêm, huyện Thọ Xương.Giữa thế kỷ XIX, ba thôn Hữu Vọng, Hương Thái, Đức Bác hợp lại thành thôn Hương Viên. Hai thôn Yên Hội, Thọ Lão hợp lại thành thôn Cẩm Hội. Lúc này, tổng Hậu Nghiêm cũng đổi thành tổng Thanh Nhàn.Ở cuối phố Lò Đúc, chỗ gặp phố Lương Yên, trước kia là một kia cửa ô. Năm 1831, cửa ô có tên là Thanh Lãng, năm 1866 đổi tên là Lãng Yên. Trước đó nữa, vào thời Lê mạt (thế kỷ XVIII), cửa ô này gọi là ô Ông Mạc, về sau, người Pháp viết không dấu, lại thêm giới từ d’ thành d’Ong Mac, và đọc chệch đi là Đống Mác. Đây một trong năm cửa ô ở kinh thành Thăng Long xưa. Theo sử liệu, thì ông Mạc nói ở đây chính là Trạng nguyên Mạc Đĩnh Chi, thi đỗ năm 1304 (đời Trần Anh Tông). Sở dĩ có cái tên này là vì quan trạng Mạc Đĩnh Chi đã chọn nơi đất lành này để dựng lều tranh, sinh sống ngay trước cửa thành Vạn Xuân. Gắn liền với lịch sử phát triển của phố là di tích chùa Tổ Ong. Cuối thế kỷ XVIII, một số người làm nghề đúc đồng ở vùng Kinh Bắc tới lập nghiệp trên đất Thăng Long. Họ mở lò đúc đồng tại làng Đức Bác thuộc tổng Hậu Nghiêm. Sau này, phường chuyển đi nơi khác. Để ghi nhớ sự tích làng nghề một thuở, con đường mới chạy qua năm làng cũ được đặt tên là Lò Đúc. Dấu vết của phường đúc này là chùa Tổ Ong tọa lạc ở ngõ 79. Chùa mang tên chữ là Linh Ứng tự, do dân làng Đức Bác lập ra trên phố Lò Đúc, để thờ Nguyễn Minh Không, ông tổ nghề đúc đồng. Hơn 50 năm trước, vườn chùa còn khá rộng. Trước chùa có hồ nước và vườn cây bốn mùa xanh tốt. Chùa luôn đông tín đồ đến thắp hương, cầu nguyện.Chùa Ong giờ nằm trong phần đất chật hẹp bên trong con ngõ nhỏ trên phố Lò ĐúcNgày trước, khi nhắc đến phố Lò Đúc, người ta nghĩ ngay đến sự yên bình, vắng lặng của những hàng sao đen, hình ảnh những đàn cò đậu oằn cả cành cây, phân cò rải trắng hai bên đường. Theo Công ty Công viên - cây xanh Hà Nội, thì sao đen là loài cây gỗ tốt, thân chắc, mọc thẳng. Đến nay, cây đã trở thành cổ thụ, tuổi ngót trăm năm. Cây rất cao, có những cây đường kính tới 1m, số còn lại thường 70-80 cm. Hiện ở đây chỉ còn lại 70 cây. Ông Nguyễn Hoàng Nghĩa, viện trưởng Viện Khoa học lâm nghiệp Việt Nam, cho biết: Cây sao đen có nguồn gốc từ phương nam, được mang ra Hà Nội trồng thử lần đầu ở phố Lò Đúc. Trong cái ngột ngạt trưa hè, được đi trên con đường rợp bóng cây xanh, là điều ai mà chả thích. Mùa thu đến, thân cây nứt toác lớp vỏ ngoài, để lộ lớp vỏ lụa trắng ngà. Nhiều người dân Lò Đúc đếm từng gốc sao đen để bảo vệ chúng, như bảo vệ một chứng tích của lịch sử. Nhưng cũng còn một số người rất thiếu ý thức…Những cây sao đen đang bị… hành hạ!Thân cây sao đen dù lớn hay nhỏ đều bị đóng đinh để phục vụ mục đích kinh doanhNgày trước, từng đàn cò trắng bay về đậu kín tán cây cao vút, khiến người ta gọi đùa phố này là… “vương quốc cò lả”! Khi bom đạn Mỹ trút xuống, những cánh cò trắng không còn tìm về đây tụ hội nữa. Tuy không còn bị làm phiền bởi nạn cò phóng uế, nhưng người dân Lò Đúc lại ngậm ngùi cảm thấy bị mất đi một nét quá quen thuộc với cuộc sống của mình. Các cụ cao niên thường nói, nhiều cây sao đen Lò Đức đã trên trăm tuổi, sống lâu hơn cả một đời người. Điều đáng lo là những cây sao đen cố thụ ấy không còn được bình yên như trước. Chúng bị một số người… hành hạ! Nhiều hộ dân làm dịch vụ ăn uống đang mượn gốc cây làm chỗ dựng xe, làm nơi để bếp than, mặc cho cây tha hồ phải hít khói than qua bao năm tháng. Gốc cây sao đen thường được quét vôi trắng để ngăn ngừa mối, mọt, song xem ra công việc này cũng chẳng được thường xuyên, vì nhìn lớp vôi đã quá mờ.Thân cây bị đóng chi chít các loại đinh lớn nhỏ để căng bạt, treo biển quảng cáo, làm cột điện.Hà Nội bây giờ đã có nhiều phố khác cũng trồng sao đen. Trong khi những cây sao đen cổ thụ ở Lò Đúc thì đã già cỗi, khô cằn, không còn mướt xanh như trước nữa. Nhưng, nhắc đến cây sao đen, Lò Đúc vẫn là cái tên phố đầu tiên mà những người yêu Hà Nội thiết tha nhớ đến…
Chùa Ong giờ nằm trong phần đất chật hẹp bên trong con ngõ nhỏ trên phố Lò Đúc
Ông Nguyễn Hoàng Nghĩa, viện trưởng Viện Khoa học lâm nghiệp Việt Nam, cho biết: Cây sao đen có nguồn gốc từ phương nam, được mang ra Hà Nội trồng thử lần đầu ở phố Lò Đúc.
Trong cái ngột ngạt trưa hè, được đi trên con đường rợp bóng cây xanh, là điều ai mà chả thích. Mùa thu đến, thân cây nứt toác lớp vỏ ngoài, để lộ lớp vỏ lụa trắng ngà. Nhiều người dân Lò Đúc đếm từng gốc sao đen để bảo vệ chúng, như bảo vệ một chứng tích của lịch sử.
Thân cây sao đen dù lớn hay nhỏ đều bị đóng đinh để phục vụ mục đích kinh doanh
Thân cây bị đóng chi chít các loại đinh lớn nhỏ để căng bạt, treo biển quảng cáo, làm cột điện.
Xem bài viết đầy đủ
