Cả vùng sông tối om như mực, thấp thoáng đây đó lóe lên ánh đèn pin. Tôi cùng 3 người nữa cũng chuẩn bị đồ đạc rồi đi thuyền qua bãi giữa. Nước sông mát lạnh, trong veo, những con tôm, con cá hiện rõ dưới ánh đèn pin.
Những cơn mưa đầu mùa làm con sông Mã khu vực xã Vĩnh Hòa, huyện Vĩnh Lộc, Thanh Hóa đầy nước hẳn. Anh Dũng giục tôi ăn cơm sớm để còn đi man, tức là đi bắt tôm, bắt cá bằng nơm. Lần nào cũng vậy, cứ về quê là tôi là được bố trí cho đi nghịch mấy cái trò dân dã dạng này.
Thông thường người đi man phải đi từ chạng vạng tối cho đến gần khuy mới được vài cân tôm, cá bống
Nước đầu mùa mưa trong veo rất thuận lợi cho việc soi tôm cá
Chiếc thuyền đánh cá rời bờ chưa được 5 phút thì đã cập bãi giữa. Sông Mã vốn nổi tiếng là dòng sông lớn và dữ, ấy thế mà giờ nước cũng chẳng còn mấy. Vào mùa mưa còn đỡ, mùa khô nhiều chỗ bãi cát nổi lên, người ta chẳng cần thuyền mà lội thẳng sang.
Cũng không rõ vì sao năm nay cá tôm khá nhiều. Nhiều người đi đánh cá 1 ngày về được cả tạ. Món được săn nhiều nhất mùa này là cá mòi, loài cá đặc biệt bơi ngược từ biển vào sông để sinh sản. Tuy nhiên, do nước sông không nhiều nên chúng gần như không lên được thượng nguồn và tập trung khá nhiều ở khu vực dưới xuôi.
Nhưng thường thì chúng không chạy thoát bởi chẳng biết lẩn đi đâu trong làn nước trong này
"Mới năm kia thôi, tôi còn đánh được một con cá gáy hơn 6kg. Trứng của nó kín cả cái nồi. Mổ ra mỡ váng cả chậu. Nhưng giờ hiếm lắm. Dân đánh điện, đánh mìn chạy rà rà cả khúc sông mà chẳng bị xử lý nên cá to cá nhỏ bị đánh sạch", anh Dũng vừa tả vừa tỏ vẻ tiếc nuối.
Chẳng khó khăn gì để bắt gặp cảnh những thuyền đánh cá dùng điện chạy dọc sông đánh bắt cá mòi, cá gáy lớn. Ngay trên bờ, cứ 1 quãng lại có 2-3 người đi dí điện bằng bình ắc quy để kiếm mấy loại cá bống, tôm... Cái cách đánh bắt tận diệt này khiến cho nguồn lượng cá của sông Mã giảm đáng kể bởi cá con gần như bị tiêu diệt hết. Trong khi đó cá trong thời kỳ sinh sản hỏng hết trứng, không đẻ được.
Anh Dũng khẳng định: "Nhiều lúc đi đánh lưới, đánh được những con cá biến dạng nhìn rất ghê. Tôi không dám chắc có phải do kích điện hay không nhưng rõ ràng chúng đã bị ảnh hưởng bởi cách săn bắt của con người".
Bữa rượu nho nhỏ trở thành đêm để những tay săn cá nhớ lại kỷ niệm thủa nhỏ. Ở cái thôn Quang Biểu này thời "xa xưa" đó, cứ từ tháng ba trở đi là cá về đặc mấy cái vụng nước triền đê. Đêm nằm nghe cá gáy quậy nước, làm ổ khó mà ngủ được. Cũng bởi cá nhiều, những câu chuyện như truyền thuyết được lưu truyền từ đời ông bà cứ được kể tiếp, kể tiếp.
Chuyện có ông già làng bên chuyên câu cá lớn thỉnh thoảng trúng cá cụ, phải ròng từ làng ra đến tận cầu Hàm Rồng (khoảng 30km) mới chinh phục được nó mang về. Hay có những quái nhân bắt cá không cần lưỡi câu. Ông cứ đánh truồng lao xuống sông, dùng chính... phân của mình và ngón tay để "câu" cá ngạnh, cá da trơn vốn nghiện mấy món này. Hay như những thủ thuật bắt cá gáy bằng cách lội bùn ở bãi bồi, cứ đi đến đâu, cá gáy lại chui vào vết chân đến đấy. Ai khéo cứ dùng nơm chụp là được.
